ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΙΚΟ

Το Μετόχι "Γρηγοριάτικο" ή "Μπαλαμπάνι" ή "Παρθενών" όπως το ονόμαζαν οι μοναχοί στα επίσημα έγγραφά τους, βρίσκεται στο Ν. Μαρμαρά, στο μέσο της δυτικής παραλίας της χερσονήσου Σιθωνίας ή Λογγός ...."απέχει από μέν του ομωνύμου χωρίου περί την ώραν, από δε της αρχαίας Τορώνης 3&1/2 ώρας περίπου. Εις την περιοχήν του Μετοχίου τούτου περιλαμβάνεται και ο Λιμήν «Μπαλαμπάνη», είς εκ των καλλιτέρων λιμένων του κόλπου Κασσάνδρας μεγάλως εξυπηρετών τους ναυτιλομένους. Το Μετόχιον τούτο είναι το μάλλον προσοδοφόρον κτήμα της Μονής και εκ των αρχαιοτέρων κτημάτων αυτής, ως μαρτυρούσιν άπαντα τα από του 1429 και εντεύθεν επίσημα της Μονής έγγραφα». Αυτήν την περιγραφή δίνουν έγγραφα της Ι.Μ. Γρηγορίου το 1905, όταν δεν υπήρχε ακόμα ο Νέος Μαρμαράς.

Η έκταση του Μετοχιού όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα που φυλάσσονται στην Μονή, ξεπερνούσε τα 25.000 Τουρκικά στρέμματα (ένα τουρκικό στρέμμα αποτελείται από 1.600 τετραγωνικά μέτρα) και διαιρούνταν σε δάσος από πεύκα, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και λιβάδια.

Το Μετόχι γνώρισε μεγάλη αίγλη από το 1860 και μετά, όταν οι οικονόμοι (Διευθυντές) του που αποστέλονταν από την Μονή Γρηγορίου φρόντισαν τους ελαιώνες και ενώ μέχρι το 1870 η Μονή προμήθευε με ελαιόλαδο το Μετόχι, τώρα το Μετόχι απέδιδε «ικανήν πρόσοδον» στη Μονή. Εκτός από τα ελαιόδεντρα και τα δημητριακά που καλλιεργούνταν στο Μετόχι αναπτύχθηκε και η σηροτροφία καθώς και η κτηνοτροφία. Αυτή η πρόοδος οφείλεται στην ζηλευτή προσπάθεια των οικονόμων Αββακούμ, Γεράσιμου, Ραφαήλ, Ανανία και άλλων νεώτερων. Στο Μετόχι δεν υπήρχαν εγκατεστημένοι Κολλίγοι, αλλά όλες οι εργασίες γινόταν με μισθωτούς εργάτες.

Το Μετόχι αποτελείται από οικοδόμημα που κτίστηκε το 1905 με την επιμέλεια του Γέροντα Ανανία για την διαμονή του εκάστοτε οικονόμου και της συνοδείας μοναχών του, από Ναΐδριο «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» που κτίστηκε το 1863 από τον Μοναχό Αμβρόσιο. Είναι διαστάσεων 9Χ6,30μ και ύψος 4μ. Το τέμπλο φέρει τις δεσποτικές εικόνες του Κυρίου, της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Κοιμήσεως Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και του Αγίου Νικολάου.

Η παρακάτω εικόνα είναι του 1905, επί Γέροντος Ανανία.

Στο οικοδόμημα περιλαμβάνονται ξενώνες για την διαμονή των ξένων, Ελαιοτριβείο, Αποθήκες σιτηρών, ελαιολάδου και άλλων προϊόντων, Σταύλοι, ειδικές εγκαταστάσεις για την σηροτροφία και Υδρόμυλος που βρίσκεται μέσα στον χείμαρρο που πηγάζει από το Δραγουδέλι, περίπου ¾ της ώρας από το Μετόχι (Μύλος του Κονιστή τον οποίο το 1930 η Ι.Μ. Γρηγορίου εκχωρεί στην Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων και στην Κοινότητα Ν. Μαρμαρά το δικαίωμα διαχείρησης) .

Στο Μετόχι και στις τοποθεσίες «Παληόχωρα» , «Άγιος Ιωάννης» και « Γκινέγκελι» έχουν βρεθεί διάφορες μαρμάρινες πλάκες με επιγραφές, σταυρούς και άλλα σημεία που μαρτυρούν ότι το Μετόχι βρισκόταν σε αρχαία πόλη.

Το έτος 1933 απαλλοτριώθηκε μεγάλο μέρος του Μετοχιού προς αποκατάσταση των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στον Νέο Μαρμαρά, ενώ κατά τα έτη 1964 και 1967 η Μονή πούλησε την υπόλοιπη έκταση. Παρέμεινε όμως έκταση περίπου 12 στρεμμάτων με τα κτίσματα που υπήρχαν σε αυτήν, δηλ. δύο διώροφες πτέρυγες κάθετες μεταξύ τους με κελλιά, αρχονταρίκι, τραπεζαρίες, ξενώνα, κουζίνες, αποθήκες και λοιπούς βοηθητικούς χώρους.

Μετά την απαλλοτρίωση του 1933 και τις εκποιήσεις των 1964 και 1967 το Μετόχι είχε περιέλθει σε αφάνεια. Από το 1985 και μετά η Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου αξιοποίησε την έκταση που απέμεινε, θέτοντας εκ νέου το Μετόχι σε λειτουργία. Φύτευσαν ελαιόδεντρα, ανακαίνισαν τα ήδη υπάρχοντα οικήματα και καθημερινά παραμένει ανοικτό για τους προσκυνητές του. Διακονητές πατέρες της μονής αποστέλλονται εκεί, εκτός της θερινής περιόδου, οπότε κλείνει προσωρινά. Τελούνται θείες λειτουργίες, αγρυπνίες, ακολουθίες, εξομολογήσεις και πριν λίγα χρόνια τακτικές ομιλίες σε ειδική αίθουσα ομιλιών.

Επειδή όμως ο μικρός χώρος του Ναϊδρίου δεν επαρκούσε, το 1991 κτίσθηκε συννημένως προς τον ναΐσκο μεγαλύτερος ναός λιθόκτιστος, δίκλιτος, ρυθμού βασιλικής (διαστάσεων 14,5Χ9,20μ. και ύψος 6μ.) επ΄ονόματι των Αγίων Νεομαρτύρων, «των μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρησάντων». Ο ιερός ναός ευρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Μετοχίου, δεσπόζει στην γύρω περιοχή και περιβάλλεται από ελαιόδεντρα, αμυγδαλιές και φοίνικες.

Συμβολή του Μετοχιού στον Μακεδονικό Αγώνα.

Στην διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα και όταν ήταν Οικονόμος ο Γέροντας Στέφανος, το Μετόχι είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο για τους τραυματίες, καταφύγιο και κρύπτη για τους διωκόμενους και κέντρο και ορμητήριο των οπλαρχηγών και οπλιτών που δρούσαν στην Χαλκιδική. Το Μετόχι έγινε κέντρο ανεφοδιασμού για τα σώματα που δρούσαν τόσο στην Χαλκιδική όσο και στην Ανατολική Μακεδονία. Πολλές φορές η Ελληνική Κυβέρνηση έστελνε ιστιοφόρα με πολεμοφόδια προς ανεφοδιασμό των σωμάτων, τα οποία κρύβονταν στο Μετόχι και την νύχτα μετέφεραν τα πολεμοφόδια στο δάσος είτε τα έκρυβαν μέσα στην άμμο.

Πολλές φορές στο Μετόχι κάτω από την ίδια στέγη φιλοξενήθηκαν καταδιωκτικά αποσπάσματα Τούρκων και οπλαρχηγοί με τα παλληκάρια τους. Σε μια τέτοια περίπτωση όταν ο Τούρκος αποσπασματάρχης ζήτησε έγγραφη διαβεβαίωση ότι στο Μετόχι υπάρχει ησυχία, ο οπλαρχηγός Β. Παπακώστας με τον αντάρτη Γαλάνη από την Συκιά, ντυμένοι καλόγεροι του παρέδωσαν το έγγραφο.

Οπλαρχηγοί που φιλοξενήθηκαν στο Μετόχι αναφέρονται πολλοί όπως ο Κοσμόπουλος Δημήτριος με το ψευδώνυμο Κουρμπέτης, ο Μητρούσης που σκοτώθηκε σε συμπλοκή στα Καμινίκια Σερρών όπως και ο Παναγιώτης από Αγρίνιο, ο Παπακώστας Βασίλειος, Γαλανόπουλος Γεώργιος, Παπατζανετέας Παναγιώτης και Κόης Αριστόβουλος και πολλοί άλλοι. Αυτοί διέμεναν για ολόκληρες εβδομάδες στο Μετόχι και υπήρχε τόση εμπιστοσύνη που ανάθεταν στον Οικονόμο του Μετοχιού Γέροντα Στέφανο τις συνεννοήσεις με το Προξενείο της Θεσσαλονίκης. Όταν τους ρωτούσαν από πού έρχονται αυτοί απαντούσαν «από το Ρωμαίικο Μετόχι».

Ο Ηγούμενος Κωνσταμονίτου Αρχιμανδρίτης Στέφανος όταν επισκέφτηκε το Μετόχι μαζί με τον οικονόμο του Μετοχιού «Κωνσταμονίτικο» Γέροντα Αθανάσιο και είδε πολλούς οπλαρχηγούς με τα παλληκάρια τους να χορεύουν και να τραγουδούν τραγούδια της ελευθερίας είπε «Μωρέ σεις το κάματε σωστό Ρωμαίικο!!!»

Ο Ιωσήφ Αδαμίδης, δικηγόρος και αργότερα Βουλευτής Κορυτσάς, και ο Ελευθέριος Χατζηκώστας, Ιατρός σε μια αποστολή του Προξενείου Θεσσαλονίκης στην Χαλκιδική φιλοξενήθηκαν στο Μετόχι και κατενθουσιασμένοι από την λεβεντιά των ανταρτών και την φιλοξενία έλεγαν : « Ηκούαμεν περί της Πελοποννησιακής φιλοξενείας και εγνωρίζομεν εκ της ιστορίας τον πατριωτισμόν των Πελοποννησίων, αλλ΄ ό,τι βλέπομεν υπερβαίνει τους υπολογισμούς ημών»

Οι φυλακές του Επταπυργίου Θεσ/νίκης φιλοξένησαν αρκετούς Γρηγοριάτες για τα αντιτουρκικά τους φρονήματα. Ο γέροντας Ραφαήλ πέθανε στις φυλακές σαν τροφοδότης «Γιουνανλίδων». Ο Γέροντας Ανανίας συλλαμβάνεται για περίθαλψη ανταρτικών σωμάτων το 1906 και καταδικάζεται σε τριετή φυλάκιση. Ο Γέροντας Στέφανος κατηγορείται για υπόθαλψη ανταρτών μετά από επιστολή δική του που βρέθηκε στη κατοχή του αντάρτη Γαλάνη και σιδηροδέσμιος οδηγήθηκε στις φυλακές του Επταπυργίου για τρίμηνη φυλάκιση, σώθηκε όμως από βέβαιο θάνατο με τις μαρτυρίες του Μητροπολίτου Κασσανδρείας και πολλών Ελλήνων και Τούρκων σημαινόντων.

Όλα αυτά συνέβησαν κατά την Ηγουμενεία Ιακώβου, ο οποίος κατά την παραμονή του στο Μετόχι «Παρθενών» το καλοκαίρι του 1909 με σκοπό τον διακανονισμό με τους χωρικούς οριακής διαφοράς, προσβλήθηκε από ελονοσία και απεβίωσε στις 27 Ιανουαρίου 1910 και τάφηκε στο κοιμητήριο της Μονής μετά από ηγουμενεία τεσσάρων ετών και τριών μηνών.

Σε έγγραφο του υποστράτηγου Δημ. Κοσμόπουλου με το ψευδώνυμο «Καπετάν Κουρμπέτης» αναφέρεται: « Ο γενικός αρχηγός Χαλκιδικής - Λαγκαδά και τμημάτων Σερρών πιστοποιεί ότι: Ο εκ της Μονής του Γρηγορίου του Αγίου Όρους Πάτερ Όσιος Στέφανος, έλκων την καταγωγήν μεν εκ Πύργου της Ηλείας, το γένος δε εκ των Σταϊκοπούλου ετών 35, κατά το 1906 υπήρξεν ο αντιλήπτωρ του Μακεδονικού Αγώνος από της ενάρξεως μέχρι πέρατος τούτου, ο φυσικός Προστάτης και Γενικός Πράκτωρ των Σωμάτων εν τη Χαλκιδική. Ο όσιος ούτος διευθύνων το της Μονής του Μετόχιον «Παρθενών» κείμενον εν τη περιφερεία Συκιάς (Λογγός) κατέστησε τούτο μετά της εαυτού περιφερείας ως σταθμόν της παραμονής Σωμάτων Χαλκιδικής, τοιούτου δε δια την άνοδον και κάθοδον Σωμάτων χρησιμοποιούντων την γραμμήν Σκοπέλου-Κυρά Παναγιάς - Ψαθούρας- Συκιάς- Παρθενώνος- Βαρβάρας- Νιγρίτας- Σερρών- Παγγαίου».

Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα επιστολής του Οσίου Στέφανου προς τον καπετάν Κουρμπέτη που δείχνει το φρόνημά του «Το πλοίον μας είναι εις την διάθεσίν σας. Αποφασίσατε και διατάξατε. Έχω επίσκεψιν Καραουλίου (εννοεί Τούρκους χωροφύλακες) και γράφω υπό τα βλέμματά του. Μετ΄ολίγον έρχομαι. Στέφανος 24/2/1908».

Πηγή: Εργασία Περιβαλοντικής Εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών Γυμνασίου Ν. Μαρμαρά Κρασσά Άννα και Γκρεμούλα Ολυμπία με θέμα « Ναοί και εξωκλήσια Νέου Μαρμαρά», Σχολ. Έτος 1995-96. Η εργασία στηρίζεται σε επίσημα έγγραφα της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου, Αγίου Όρους και σε προσωπική συνέντευξη από τον τότε Γέροντα του Μετοχιού.